Transport ponadgabarytowy obejmuje przewóz ładunków, które ze względu na niestandardowe rozmiary, wagę lub kształty przekraczają dopuszczalne parametry i wymagają specjalnego zezwolenia na przejazd. Organizacja transportu tego typu to zazwyczaj skomplikowany proces logistyczny, który wymaga drobiazgowego planowania oraz specjalistycznej wiedzy i sprzętu. Wiąże się ona z szeregiem wyzwań i trudności. Czym dokładnie jest transport nienormatywny? Co warto o nim wiedzieć i co o nim mówi prawo o ruchu drogowym?
Czym jest transport ponadgabarytowy?
Transport ponadgabarytowy to wysoce wyspecjalizowana i regulowana forma transportu. Przede wszystkim dotyczy przewozu ładunków bardzo dużych i ciężkich. Jeśli ładunek jest zbyt szeroki, wysoki, długi lub masywny (chodzi tu o jego wagę oraz nacisk osi), aby zmieścić się w normach określonych przez przepisy, mówimy właśnie o przewozach ponadgabarytowych, zwanych też nienormatywnymi.
Przewóz towarów tego typu wymaga szczególnych zezwoleń i formalności. Do jego przeprowadzenie konieczne jest użycie specjalistycznego sprzętu. Przewoźnik musi również zadbać o odpowiednie zabezpieczenie ładunku oraz zapewnienie bezpieczeństwa na trasie. Przejazd pojazdu wraz z ładunkiem ponadgabarytowym nierzadko powoduje niedogodności dla innych użytkowników dróg, choć podejmuje się działania, by stopień uciążliwości przewozu był jak najmniejszy.
Ten rodzaj transportu jest niezwykle ważny dla gospodarki. Jest niezbędny w wielu branżach, w szczególności takich jak przemysł stoczniowy, energetyczny, ciężki i petrochemiczny. Służy on bowiem do przemieszczania obiektów, maszyn i przedmiotów, bez których infrastruktura przemysłowa nie jest w stanie funkcjonować. To m.in. silosy, zbiorniki, turbiny wiatrowe, transformatory, generatory, urządzenia przemysłowe i elementy konstrukcji przemysłowych, elementy mostów i inne elementy konstrukcyjne oraz budowlane. Lista towarów, przy których zastosowanie ma transport ponadgabarytowy, jest długa i zróżnicowana.
Warto podkreślić, że transport nienormatywny nie jest wykonywany tylko na drogach. Do przewozu ładunków nienormatywnych wykorzystuje się również transport kolejowy, transport morski i transport lotniczy, zwłaszcza przy przewozach na znaczne odległości. W takich wypadkach wykorzystanie pociągów, statków czy samolotów jest bardziej opłacalne i mniej kłopotliwe. Kiedy do pokonania jest kilkaset kilometrów, a można wyznaczyć np. trasę koleją, transport samochodowy może oznaczać zagrożenie poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów lub ryzyka powstania szkody. Ostatecznie jednak ładunek gabarytowy i tak dociera do celu dzięki ciężarówkom, bo to one zapewniają dostęp do każdej miejscowości.
Transport ponadgabarytowy – przepisy
Aby przeprowadzić transport ponadgabarytowy, niezbędne jest uzyskanie zezwolenia wydawanego według określonych przepisów i procedur. Zgodnie z zapisami ustawy o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. transport gabarytowy dotyczy pojazdów, których:
- długość całkowita przekracza 18,75 m dla zespołu pojazdów lub 16,5 m dla samochodu z naczepą
- szerokość przekracza 2,55 m
- wysokość wraz z ładunkiem przekracza 4 m
- masa całkowita jest większa niż 42 tony
Z przewozem nienormatywnym mamy do czynienia także w przypadku przekroczenia dopuszczalnych norm w zakresie nacisku na pojedynczą oś napędową pojazdu, czyli więcej niż 11,5 t, o czym z kolei mówi ustawa o drogach publicznych. Organizator transportu powinien również uwzględniać zapisy wprowadzone przez rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia. Trzeba przy tym zaznaczyć, że polskie przepisy są zgodne z prawem UE, co ułatwia organizację nienormatywnych przewozów międzynarodowych.
Przepisy dotyczące transportu ponadgabarytowego służą regulacji i kontroli transportu ładunków ponadgabarytowych. Przyczyniają się do bezpiecznego i efektywnego wykonywania logistyki nienormatywnej. Pozwalają ograniczyć obciążenie infrastruktury drogowej – przewozy gabarytowe przyspieszają degradację nawierzchni dróg. Warto zarazem podkreślić, że przewożenie ładunków nienormatywnych wbrew obowiązującym przepisom (bez zezwolenia lub niezgodnie z wydanymi zezwoleniami i zasadami organizacji takich przewozów) wiąże się z dotkliwymi karami finansowymi – nawet do 15 tys. zł.
Pozwolenia na transport drogowy ponadgabarytowy
Przy organizacji transportu ponadgabarytowego konieczne jest uzyskanie odpowiednich zezwoleń (aktualnie kategorie I i II, III, IV, V). Każda kategoria ma swoje specyficzne wymagania i ograniczenia, które muszą być przestrzegane. Rodzaj zezwolenia, które należy uzyskać, zależy od parametrów ładunku, trasy przejazdu i innych czynników.
Wydawanie zezwoleń na transport ponadgabarytowy to ściśle uregulowana procedura. Zajmują się nią różne organy zależnie od rodzaju zezwolenia. Mogą to być starostowie, organy celno-skarbowe oraz Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Zezwolenia są wydawane na wskazane trasy i rodzaje dróg. Mają terminy ważności oraz określone stawki opłat. Uprawnione podmioty oceniają proponowaną trasę, analizują infrastrukturę drogową i biorą pod uwagę wszelkie potencjalne zagrożenia lub wyzwania, które mogą pojawić się podczas transportu.
Oprócz przepisów krajowych, w przypadku transportu ponadgabarytowego przekraczającego granice, należy brać pod uwagę przepisy międzynarodowe. Wymagana jest zgoda wszystkich zaangażowanych krajów, a przepisy mogą się różnić w zależności od konkretnych jurysdykcji. Organizując transport ponadgabarytowy, trzeba brać pod uwagę regulacje prawne w innych krajach, jeśli ma przez nie przebiegać trasa przewozu. Standardowo cała procedura może trwać nawet do 30 dni, dlatego ważne jest, aby planować transport z dużym wyprzedzeniem.
Pilot transportu ponadgabarytowego – kiedy jest potrzebny?
W określonych warunkach konieczny jest pilotaż transportu ponadgabarytowego. To rodzaj eskorty samochodowej, która pomaga radzić sobie z wszelkimi przeszkodami na trasie, a także zapewnia bezpieczeństwo przewozu i pomaga w sprawnej realizacji transportu. To, kiedy jest on potrzebny, omawia zapis określony w rozporządzeniu ministra transportu. Sytuacje takie dotyczą przewozów, które przekraczają wyznaczone parametry w kwestii długości pojazdu (23,00 m), jego szerokości (3,20 m), wysokości (4,50 m) i masy całkowitej (60 t).
Pilotować transport nienormatywny może każda osoba pełnoletnia, która posiada prawo jazdy kategorii B. Powinna ona mieć ukończony kurs zarządzania ruchem. Przede wszystkim liczą się tu jednak predyspozycje do wykonywania tego zawodu. Radzenie sobie ze stresem i umiejętność skupiania uwagi są niezbędnymi cechami pilota.
Organizacja transportu ładunków ponadgabarytowych – o czym pamiętać?
Przewóz ładunków nienormatywnych to jedno z najtrudniejszych zadań w transporcie. Każde zlecenie w przypadku ładunków o niestandardowych wymiarach oraz wadze jest inne i wiąże się z różnymi wyzwaniami i przeszkodami. Transport ponadgabarytowy wymaga indywidualnego podejścia. Ze względu na swoją wielkość i masę ładunki nienormatywne zawsze stanowią ogromny problem logistyczny. Transport towarów gabarytowych to nierzadko długie tygodnie, a nawet miesiące planowania i przygotowywania się do przeprowadzenia operacji.
Planowanie trasy odgrywa kluczową rolę w pomyślnej realizacji transportu ponadgabarytowego. Obejmuje ono identyfikację najbardziej odpowiednich dróg i autostrad, które mogą pomieścić wymiary i wagę ładunku. Organizując przewozy ponadgabarytowe należy uwzględnić takie czynniki, jak szerokość drogi, zakręty, wysokość wiaduktów, nośność mostów, konieczność demontażu lub modyfikacji elementów w pasie ruchu drogowego i jego otoczeniu m.in. demontaż sygnalizacji świetlnej, wycięcie drzew).
Podczas planowania i realizacji transportu ponadgabarytowego należy ściśle przestrzegać przepisów ruchu drogowego. Trzeba też stosować środki bezpieczeństwa, takie jak pojazdy eskortujące i znaki ostrzegawcze. Prowadzenie pojazdu z ładunkiem ponadgabarytowym może być realizowane tylko przez profesjonalny personel. Osoba prowadząca pojazd musi mieć odpowiednie kompetencje i predyspozycje, by móc wykonywać ten zawód. Wiąże się on z dużą odpowiedzialnością, zarówno względem przewożonego ładunku, jak i innych uczestników ruchu.
Duże znaczenie dla organizatora przewozu ma także charakter przewożonego towaru czy obiektu. Ładunki ciężkie, ale nie przekraczające standardowych wymiarów, będą wymagać innego sprzętu niż ładunki dłużycowe. Ponadnormatywny transport maszyn budowlanych wiąże się z innymi wyzwaniami niż w przypadku przewozu łopat do turbin wiatrowych. Do niektórych zleceń wystarczą standardowe naczepy niskopodwoziowe, a w innych konieczne może być wykorzystanie specjalnie zaprojektowanych pojazdów o skrętnych osiach. Za każdym razem należy uwzględnić specyficzne uwarunkowania transportu danego ładunku.
Jak zorganizować transport ponadnormatywny w Polsce?
Organizując transport ponadgabarytowy w Polsce, należy brać pod uwagę wszelkie kwestie biurokratyczne i przeszkody administracyjne. Procedury są czasochłonne i nie zawsze odpowiadają w pełni potrzebom przewoźników. Istnieją też ograniczenia infrastrukturalne – wąskie drogi, ciasne zakręty, brak informacji o parametrach dróg i mostów, co komplikuje realizację zleceń.
Zarazem w Polsce wiele firm transportowych posiada w swojej ofercie usługi transportu gabarytowego. Niektóre przedsiębiorstwa specjalizują się tylko w takich przewozach. Co ważne, liczba przejazdów gabarytowych stale rośnie ze względu na rozwój i modernizację gospodarki, a zatem zapotrzebowanie ze strony różnych branż – w szczególności energetyki i budownictwa.
Ze względu na specjalistyczny charakter, przewozy gabarytów realizują tylko profesjonalnie do tego przygotowane firmy. Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, organizacja transportu ponadgabarytowego wymaga starannego planowania, zgodności z wymogami prawa, wykorzystania specjalistycznych pojazdów i wysoko wykwalifikowanego zespołu pracowników. Tylko tak można osiągnąć bezpieczny i udany transport towarów ponadgabarytowych.
Artykuł sponsorowany
