TL;DR: Policja skupia się na ogólnym bezpieczeństwie ruchu drogowego, kontrolując stan trzeźwości, prędkość i podstawowe dokumenty każdego kierowcy. Inspekcja Transportu Drogowego (ITD), znana również jako Inspektorat Transportu Drogowego, to wyspecjalizowana jednostka. Jej misją jest egzekwowanie przepisów w transporcie komercyjnym – weryfikuje czas pracy kierowców, licencje, stan techniczny pojazdów ciężarowych oraz masę i zabezpieczenie ładunku. Znajomość tych różnic to klucz do sprawnego przejścia przez każdą kontrolę.
Czym fundamentalnie różnią się obie służby z perspektywy przewoźnika?
Na pierwszy rzut oka, kontrola drogowa przeprowadzana przez policyjny radiowóz i charakterystyczny, zielony pojazd Inspekcji Transportu Drogowego może wydawać się podobna. W rzeczywistości jednak cele i uprawnienia obu formacji diametralnie się różnią, co ma bezpośrednie przełożenie na przebieg i konsekwencje kontroli dla każdego profesjonalnego kierowcy i menedżera floty.
Policja pełni rolę strażnika ogólnych zasad kodeksu drogowego, dbając o bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu drogowego. Z kolei inspektorzy ITD, często nazywani w branży „krokodylami”, to wyspecjalizowani audytorzy transportu ciężkiego. Ich zadaniem jest weryfikacja zgodności działalności przewozowej z całym spektrum skomplikowanych regulacji krajowych i unijnych, a także kontrola obowiązujących przepisów.
Sprawdź również: Tachografy inteligentne 2. generacji – jak zmieniają branżę transportową?
Kto ma szersze uprawnienia: Inspekcja Transportu Drogowego czy Policja?
Pytanie o zakres uprawnień jest kluczowe, lecz odpowiedź nie jest jednoznaczna, gdyż obie służby operują na nieco innych polach. Policjanci, działając na podstawie Art. 129 ustawy Prawo o ruchu drogowym, posiadają niezwykle szerokie kompetencje ogólne. Funkcjonariusz może zatrzymywać każdy pojazd, wylegitymować kierującego i pasażerów, sprawdzać dokumenty pojazdu, badać trzeźwość, a także ocenić podstawowy stan techniczny pojazdu, taki jak oświetlenie czy ogumienie.
Inspekcja Transportu Drogowego swoje główne uprawnienia czerpie z Art. 55 ustawy o transporcie drogowym. Inspektor ma prawo do głębokiej i szczegółowej analizy przewozu. Może wejść do kabiny pojazdu ciężarowego, by uzyskać dostęp do tachografu lub innych urządzeń rejestrujących, zażądać okazania kompletu dokumentów przewozowych, licencji, zezwoleń i świadectw. Co więcej, ITD dysponuje specjalistycznym sprzętem, takim jak mobilne stacje diagnostyczne czy wagi, pozwalającym na precyzyjne zbadanie stanu technicznego ciężarówki oraz zweryfikowanie jej rzeczywistej masy całkowitej i nacisków na osie.
Czy policjant może kontrolować czas pracy kierowcy?
Tak, policjant posiada takie uprawnienie, choć korzysta z niego znacznie rzadziej i w węższym zakresie niż ITD. W ramach swoich kompetencji do kontroli ruchu drogowego, funkcjonariusz może dokonać wstępnej weryfikacji danych z tachografu, sprawdzając, czy nie doszło do rażącego naruszenia norm czasu pracy. Jednakże to inspektorzy ITD przeprowadzają kompleksowe, wielodniowe analizy danych cyfrowych, poszukując systematycznych naruszeń i manipulacji, które stanowią ich specjalizację w zakresie czasu pracy kierowców.
Sprawdź również: „Inna praca” i „czas dyspozycyjności” – punkt sporny między kierowcami a przewoźnikami
Jakie są najczęstsze „grzechy” i wykroczenia wykrywane przez ITD?
Inspektorzy ITD rzadko kiedy interesują się przepaloną żarówką. Ich uwaga koncentruje się na poważnych naruszeniach, które generują nieuczciwą przewagę na rynku i zagrażają bezpieczeństwu w ruchu drogowym. Do czołówki wykroczeń należą manipulacje czasem pracy, takie jak jazda na cudzej karcie czy stosowanie niedozwolonych urządzeń zakłócających pracę tachografu. Równie często stwierdzane jest rażące przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej oraz niewłaściwe zabezpieczenie ładunku. Coraz większym problemem, za który grożą wysokie mandaty, jest także ingerencja w systemy oczyszczania spalin, na przykład emulatory AdBlue.
Kontrola ITD w firmie – czego może spodziewać się przedsiębiorca?
Uprawnienia ITD nie kończą się na drodze. Inspektorzy mają również prawo do przeprowadzenia szczegółowej kontroli w siedzibie przedsiębiorstwa transportowego. Weryfikacji wobec przedsiębiorcy podlegają wówczas dane z tachografów z dłuższego okresu, dokumentacja kadrowa kierowców, legalność oprogramowania do analizy czasu pracy oraz wszelkie dokumenty stanowiące podstawę do wykonywania działalności w transporcie drogowym. To właśnie podczas kontroli stacjonarnych wykrywane są najpoważniejsze, systemowe nieprawidłowości.
Nie zgadzam się z kontrolą – co robić? Prawa i obowiązki kierowcy
Każdy kierowca ma prawo nie zgodzić się z ustaleniami inspektora. Kluczowym dokumentem jest tutaj protokół kontroli. Zgodnie z Art. 74 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, kierowca może odmówić jego podpisania, jednak znacznie skuteczniejszym rozwiązaniem jest podpisanie protokołu z jednoczesnym wniesieniem pisemnych zastrzeżeń. Należy w nich precyzyjnie opisać, z którymi punktami kontroli i dlaczego się nie zgadzamy. Taki zapis stanowi solidny fundament do dalszego postępowania administracyjnego i ewentualnego odwołania.
Sprawdź również: Księgowość dla firmy transportowej. Jak wybrać biuro rachunkowe?
Wspólne działania Inspekcji Transportu Drogowego i Policji oraz inne służby na drodze
Warto pamiętać, że Policja i ITD niekiedy współpracują, organizując wspólne patrole i akcje kontrolne. Takie wspólne działania mają na celu zwiększenie skuteczności w eliminowaniu nieprawidłowości i zapobieganiu wypadkom drogowym. Oprócz tych dwóch formacji, na drogach, zwłaszcza w strefach przygranicznych, spotkać można funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz Służby Celno-Skarbowej. Obie te służby posiadają uprawnienia do zatrzymania pojazdu, kontroli dokumentów, ładunku oraz legalności pobytu załogi na terytorium Polski. Ich działania często skupiają się na zwalczaniu przemytu i nielegalnej imigracji, ale w zakresie podstawowej kontroli drogowej ich kompetencje są zbliżone do policyjnych.
