Spis treści
Współczesny łańcuch dostaw, pulsujący w rytm globalnej gospodarki, stawia przed sektorem transportu i logistyki (TSL) bezprecedensowe wyzwania. Presja na redukcję śladu węglowego oraz rosnące zatłoczenie na drogach wymuszają ewolucję tradycyjnych modeli przewozowych. Transport kombinowany to innowacyjne rozwiązanie logistyczne, którego istota polega na synergicznej integracji co najmniej dwóch gałęzi transportu w ramach jednego, płynnego procesu. Zunifikowana jednostka ładunkowa, taka jak kontener czy naczepa, pokonuje główny odcinek trasy koleją lub drogą wodną, podczas gdy transport drogowy obsługuje jedynie newralgiczne etapy ,,pierwszej i ostatniej mili”.
Transport kombinowany a transport intermodalny
W dyskursie branżowym terminy transport kombinowany i transport intermodalny często stosuje się zamiennie, jednak z perspektywy prawnej i operacyjnej ich znaczenia nie są tożsame. Precyzyjne rozróżnienie tych pojęć stanowi fundament dla zrozumienia specyfiki współczesnych rozwiązań logistycznych.
Transport intermodalny, zdefiniowany przez Europejską Konferencję Ministrów Transportu (EKG ONZ), stanowi szerszą kategorię, opisującą przewóz towarów w tej samej jednostce ładunkowej przy użyciu kolejno po sobie następujących, różnych środków transportu. Kluczowym założeniem jest tu brak przeładunku samego towaru na całej trasie.
Z kolei transport kombinowany, którego ramy w Unii Europejskiej określa Dyrektywa Rady 92/106/EWG, jest specyficzną, uprzywilejowaną prawnie formą transportu intermodalnego. Aby przewóz został zaklasyfikowany jako kombinowany, główny odcinek trasy, przekraczający 100 kilometrów w linii prostej, musi być realizowany transportem kolejowym, żeglugą śródlądową lub morską. Jednocześnie odcinki drogowe – dowozowy i odwozowy – powinny być możliwie jak najkrótsze.
Uzupełnieniem tej terminologii jest transport multimodalny, który, choć również wykorzystuje różne gałęzie transportu, odbywa się na podstawie jednej umowy spedycyjnej i dopuszcza możliwość przeładunku towaru z jednej jednostki ładunkowej do drugiej.
Sprawdź również: Co to jest transport bilateralny i czego dotyczy?
Standaryzacja w transporcie kombinowanym
Fundamentem dla efektywnego funkcjonowania przewozów kombinowanych jest standaryzacja, która manifestuje się zarówno w jednostkach ładunkowych, jak i w infrastrukturze terminalowej. Operatorzy logistyczni wykorzystują szerokie spektrum zunifikowanych jednostek, co zapewnia płynność operacji przeładunkowych.
Paleta ta obejmuje standardowe kontenery ISO, w tym najpopularniejsze 20-stopowe (20’DV), 40-stopowe (40’DV/HC) oraz 45-stopowe (45’HC), a także specjalistyczne nadwozia wymienne (swap bodies), często w systemie BDF, oraz naczepy intermodalne (np. w standardzie P400) przystosowane do transportu kolejowego. Ta unifikacja pozwala na szybki i zmechanizowany przeładunek w terminalach intermodalnych.
Te strategiczne obiekty stanowią serce całego systemu – punkty konwergencji, gdzie spotykają się różne środki transportu. W Polsce, według danych GUS za 2023 rok, funkcjonowało 39 takich terminali, których roczna zdolność przeładunkowa przekraczała 9 milionów TEU (twenty-foot equivalent unit). Do kluczowych hubów należą terminale w portach morskich Gdańska i Gdyni oraz lądowe centra logistyczne w Małaszewiczach, Kutnie, Swarzędzu czy Brzegu Dolnym, wplecione w sieć transeuropejskich korytarzy transportowych (TEN-T).
Sprawdź również: Gdzie szukać zleceń transportowych i nowych kontrahentów?
Korzyści transportu kombinowanego
Wdrożenie rozwiązań z zakresu transportu kombinowanego generuje wymierne korzyści, które rezonują zarówno w bilansie finansowym przedsiębiorstwa, jak i w jego strategii zrównoważonego rozwoju. Przeniesienie głównego ciężaru przewozów na kolej lub żeglugę pozwala ominąć problemy klasycznego transportu drogowego, co przekłada się na lepszą terminowość dostaw i precyzyjne wykorzystanie dostępnego czasu pracy kierowców.
Optymalizacja kosztów stanowi jeden z głównych atutów tego rodzaju transportu. Potencjał przewozowy jednego pociągu, zdolnego przetransportować ładunek kilkudziesięciu ciężarówek, prowadzi do znaczącej optymalizacji procesów. Równie istotny, a w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu wręcz kluczowy, jest aspekt ekologiczny. Transport kolejowy emituje wielokrotnie mniej dwutlenku węgla na tonokilometr w porównaniu do transportu drogowego, przyczyniając się do realnej dekarbonizacji sektora.
Ten argument staje się coraz ważniejszy dla budowania wizerunku firmy odpowiedzialnej społecznie, szczególnie w kontekście międzynarodowego transportu kombinowanego oraz rosnących wymagań dotyczących zrównoważonych form transportu.
Sprawdź również: Czym są i jak działają giełdy transportowe?
Perspektywy rozwoju transportu kombinowanego w Polsce
Pomimo oczywistych zalet i dynamicznego wzrostu, którego odbicie widać w rekordowych udziałach w rynku kolejowym na początku 2024 roku, polski sektor transportu kombinowanego stoi przed licznymi wyzwaniami systemowymi.
Raporty Najwyższej Izby Kontroli wskazują na bariery infrastrukturalne, takie jak wciąż niewystarczająca prędkość handlowa pociągów towarowych czy nierównomierne rozmieszczenie nowoczesnej infrastruktury terminalowej. Problemem pozostaje organizacja tak zwanej pierwszej i ostatniej mili, która wymaga doskonałej koordynacji i elastyczności w wykorzystaniu transportu kolejowego oraz drogowego.
W tym kontekście, kluczową rolę odgrywają publiczne instrumenty wsparcia. Rządowe i unijne programy, takie jak Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) na lata 2021-2027, z alokacją rzędu 800 milionów złotych na rozwój transportu intermodalnego, stanowią potężny impuls inwestycyjny. Środki te przeznaczane są na budowę i modernizację terminali, zakup specjalistycznego taboru kolejowego, maszyn przeładunkowych oraz implementację zaawansowanych systemów informatycznych.
Przyszłość tej gałęzi transportu nierozerwalnie wiąże się z dalszą cyfryzacją, w tym upowszechnieniem elektronicznych listów przewozowych (e-CMR), oraz automatyzacją operacji terminalowych. Kombinowany transport zyskuje na znaczeniu również w kontekście transportu towarów między krajami UE, gdzie jego zalety w zakresie efektywności i ekologii stają się coraz bardziej doceniane.
Transport kombinowany nie jest już tylko ciekawostką technologiczną, lecz dojrzałym i złożonym systemem logistycznym. Stanowi on adekwatną i skalowalną odpowiedź na współczesne wyzwania sektora TSL. Chociaż jego pełne wdrożenie wymaga strategicznego planowania, pokonania barier infrastrukturalnych i dalszych inwestycji, jego rola w kształtowaniu efektywnego i zrównoważonego transportu przyszłości pozostaje bezdyskusyjna. Czym jest transport kombinowany w praktyce? To przede wszystkim inteligentne połączenie różnych środków transportu, które maksymalizuje korzyści każdego z nich, minimalizując jednocześnie ich ograniczenia.
